Historia powstania Kalwarii Zebrzydowskiej
Kalwaria Zebrzydowska to niezwykłe miejsce kultu religijnego, którego historia sięga XVI wieku. Została założona w 1600 roku przez wojewodę krakowskiego Mikołaja Zebrzydowskiego na wzór Jerozolimy. Chciał on w ten sposób upamiętnić mękę Chrystusa i stworzyć miejsce kultu maryjnego. Nazwa Kalwaria pochodzi od łacińskiego "Calvariae", czyli Golgota. Cały zespół architektoniczno-krajobrazowy powstał na Lessowych Wzgórzach niedaleko Zebrzydowic. Składa się z bazyliki, 42 kaplic dróżek kalwaryjskich, kościołów, klasztorów, szpitali i figurek upamiętniających wydarzenia pasyjne.
Budowa trwała ponad 20 lat. Najpierw wzniesiono bazylikę, a następnie kaplice i kościoły rozsiane po okolicznych wzgórzach. Łączą je malownicze dróżki, którymi pielgrzymi odtwarzają drogę krzyżową Jezusa. Całość była wzorowana na autentycznych miejscach w Jerozolimie i Ziemi Świętej. Po śmierci fundatora w 1613 roku prace kontynuował jego syn Krzysztof Zebrzydowski. Uroczysta konsekracja Kalwarii nastąpiła w 1617 roku.
W kolejnych wiekach kompleks był rozbudowywany i upiększany przez kolejnych właścicieli. Powstawały nowe świątynie, kaplice, drogi krzyżowe, klasztory i szpitale. Szczególnie dynamiczny rozwój nastąpił w XVIII wieku. Kalwaria Zebrzydowska stała się ważnym ośrodkiem pielgrzymkowym, przyciągającym rzesze wiernych z całej Polski. Mimo zniszczeń wojennych i komunistycznych prześladowań nigdy nie straciła swojego religijnego znaczenia.
Architektura i zabytki Kalwarii Zebrzydowskiej
Bazylika Ofiarowania NMP
Najważniejszą świątynią w Kalwarii Zebrzydowskiej jest bazylika Ofiarowania Najświętszej Marii Panny. Została wzniesiona na planie krzyża łacińskiego w stylu późnorenesansowym na początku XVII wieku. Jej architektura nawiązuje do rzymskiej bazyliki Świętego Krzyża w Jerozolimie. We wnętrzu zwracają uwagę manierystyczne ołtarze, ambona w kształcie łodzi św. Piotra oraz bogate polichromie.
Najcenniejszym skarbem bazyliki jest cudowny obraz Matki Bożej Kalwaryjskiej z Dzieciątkiem z początku XVII wieku. Przedstawia patronkę Kalwarii w typie Hodegetrii – wskazującej drogę. W podziemiach świątyni znajduje się ważne dla kultu maryjnego źródełko, które zgodnie z legendą zaczęło bić w miejscu znalezienia cudownego obrazu.
Dróżki Pasyjne
Charakterystycznym elementem krajobrazu Kalwarii Zebrzydowskiej są Dróżki Pasyjne – malownicze ścieżki położone wśród wzgórz i lasów, łączące poszczególne kaplice. Odtwarzają one Drogę Krzyżową Chrystusa oraz sceny związane z męką i śmiercią Zbawiciela. Pątnicy przemierzając je, rozważają poszczególne stacje Męki Pańskiej.
Najstarsza jest Droga Krzyżowa na Górze Żar, prowadząca na szczyt wzgórza, gdzie znajduje się Kościół Ukrzyżowania. Kolejne powstały w XVIII wieku. Są wśród nich m.in. Dróżki Matki Bożej Bolesnej, św. Longina, Wniebowzięcia NMP i św. Józefa. Stanowią wyjątkowy przykład sakralnej architektury krajobrazowej.
Kaplice i kościoły
Na szlakach dróżek kalwaryjskich znajduje się ponad 40 kaplic upamiętniających wydarzenia pasyjne. Najstarsze pochodzą z XVII wieku, kolejne dobudowywano w następnych stuleciach. Są wśród nich m.in. Kaplica Trzech Krzyży, Kaplica Biczowania, Kaplica Sądu Piłata czy Kaplica Ukrzyżowania.
Oprócz nich na terenie kalwarii wzniesiono liczne kościoły tworzące zespoły klasztorne, m.in. kościół św. Józefa, kościół Franciszkanów, kościół Karmelitów Bosych oraz Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego. Stanowią one cenny przykład architektury sakralnej różnych epok – od renesansu po modernizm.
Najważniejsze wydarzenia i tradycje
Odpust Kalwaryjski
Najważniejszym wydarzeniem religijnym w Kalwarii Zebrzydowskiej jest odpust kalwaryjski w uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 15 sierpnia. Tego dnia na Dróżkach Matki Bożej zgromadzą się dziesiątki tysięcy pielgrzymów z całej Polski.
Odpust trwa 2 tygodnie i obejmuje nabożeństwa, procesje z figurą Matki Bożej Kalwaryjskiej, drogi krzyżowe i msze św. Kulminacją jest suma odpustowa 15 sierpnia z udziałem Episkopatu Polski. Tego dnia wierni masowo przemierzają Dróżki Kalwaryjskie, aby uczcic patronkę tego miejsca.
Misterium Męki Pańskiej
Co roku w Wielkim Tygodniu w Kalwarii Zebrzydowskiej odbywa się Misterium Męki Pańskiej – wielkie przedstawienie plenerowe ukazujące wydarzenia pasyjne. Aktorzy odgrywają poszczególne sceny męki Jezusa na dróżkach kalwaryjskich. Tłumy wiernych towarzyszą im w drodze krzyżowej.
Misterium gromadzi setki wykonawców i statystów. Przygotowania trwają wiele miesięcy. To jedyne tego typu wydarzenie w Polsce łączące tradycję teatralną z religijną. Stanowi niezwykłe przeżycie dla uczestników i widzów.
Procesje i nabożeństwa
Przez cały rok w Kalwarii Zebrzydowskiej odbywają się liczne nabożeństwa i procesje związane z rokiem liturgicznym i kultem maryjnym. Najliczniejsze pielgrzymki przybywają tu w maju i październiku na nabożeństwa fatimskie oraz w okresie Wielkiego Postu.
Tradycją są też comiesięczne procesje z figurą Matki Bożej Kalwaryjskiej w pierwsze soboty i niedziele miesiąca. Podczas nich wierni śpiewają Litanię Loretańską i gorzkie żale. Procesje Bożego Ciała przyciągają rzesze pielgrzymów z całej Polski.
Sanktuarium Matki Bożej Kalwaryjskiej
Cudowny obraz i kult maryjny
Bazylika w Kalwarii Zebrzydowskiej jest sanktuarium Matki Bożej Kalwaryjskiej, gdzie od wieków czczony jest Jej cudowny obraz. Przedstawia Ona Dzieciątko Jezus na lewej ręce, a prawą wskazuje drogę. U stóp ma księżyc – symbol Niepokalanego Poczęcia.
Kult obrazu zaczął się rozwijać wkrótce po jego odnalezieniu na początku XVII wieku. Przybywali do niego pielgrzymi, prosząc o łaski i uzdrowienia. Obraz został ukoronowany koronami papieskimi w 1906 roku, co spotęgowało kult Matki Bożej Kalwaryjskiej w całej Polsce.
Relikwie i cuda
Do najcenniejszych relikwii przechowywanych w sanktuarium należą fragmenty Drzewa Krzyża Świętego. Znajdują się one w specjalnym kościele wybudowanym w tym celu na przełomie XVII i XVIII wieku. Bazylika posiada też liczne relikwie męczenników.
Sanktuarium łączy się z wieloma cudami i łaskami doznanymi za przyczyną Matki Bożej Kalwaryjskiej. Dotyczą one głównie uzdrowień z chorób i nieszczęść, które miały miejsce po pielgrzymce do cudownego obrazu. Świadczą one o Jej nieustannej opiece nad wiernymi.
Nawiedzenia pielgrzymkowe
Wielokrotnie w historii do sanktuarium przybywały pielgrzymki z kopią cudownego obrazu Matki Bożej Kalwaryjskiej. Największe znaczenie miało nawiedzenie w latach 1957-1959, gdy obraz nawiedził ponad 8000 parafii w Polsce.
Kolejne nawiedzenia miały miejsce w latach 1985-1987 oraz 2006-2007. Dzięki nim kult Matki Bożej Kalwaryjskiej rozszerzył się na cały kraj. Pielgrzymi przybywali licznie, aby uczestniczyć w nabożeństwach i powierzyć się opiece Królowej Polski.
Kalwaria Zebrzydowska jako miejsce pielgrzymek
Historia pielgrzymek
Już od momentu powstania Kalwaria Zebrzydowska była ważnym celem pielgrzymek. Pierwsi pątnicy przybywali tu zaraz po konsekracji sanktuarium w 1617 roku. W kolejnych wiekach liczba pielgrzymów systematycznie rosła, zwłaszcza w okresie baroku.
Masowy charakter pielgrzymki przybrały w XVIII wieku, kiedy to utrwaliły się odpusty kalwaryjskie. W XIX wieku grupy pątników z całej Galicji przybywały do Kalwarii pieszo, czasem nawet z odległości kilkuset kilometrów.
Współczesne pielgrzymki
Dziś Kalwaria Zebrzydowska nadal przyciąga rzesze pielgrzymów, zwłaszcza w okresie wakacyjnym i na odpusty. Przybywają autokarami i pieszo zorganizowane grupy parafialne, rodzinne i młodzieżowe. Niektórzy wędrują tradycyjnymi szlakami, np. z Krakowa przez Tyńiec.
Centrum Pielgrzymowania gwarantuje noclegi i wyżywienie. Można też skorzystać z oferty licznych schronisk, hoteli i kwater prywatnych. Pielgrzymi nawiedzają bazylikę z cudownym obrazem i odprawiają nabożeństwa na dróżkach kalwaryjskich.
Znaczenie dla religijności Polaków
Od wieków Kalwaria Zebrzydowska jest jednym z najważniejszych sanktuariów maryjnych w Polsce. Pielgrzymki do cudownego obrazu Matki Bożej Kalwaryjskiej stanowią przejaw polskiej religijności i kultu maryjnego. To miejsce łączy tradycję z wiarą współczesnych pokoleń.
Dla wielu
Podsumowanie
Kalwaria Zebrzydowska to wyjątkowe miejsce na mapie Polski, łączące w sobie historię, architekturę, tradycję i żywą wiarę. Zespół klasztorno-pielgrzymkowy z dróżkami Męki Pańskiej pośród malowniczych wzgórz przyciąga rzesze wiernych od stuleci. Bazylika z cudownym obrazem Matki Bożej Kalwaryjskiej stanowi cel licznych pielgrzymek z całej Polski. Nawiedzenie tego świętego miejsca pozwala poczuć ducha polskiej religijności i bliskość Boga oraz Maryi.
Tagi
Udostępnij artykuł
